Powrót na stronę głównąWstępInformacje historyczne o MajdanieZabytki MajdanuOchotnicza Straż Pożarna w Majdanie StarymMAJDAN STARY NA HISTORYCZNYCH FOTOGRAFIACHWPISZ SIĘ DO KSIEGI GOŚCISpecjalne podziękowania dlaNapisz do właściciela strony


STRONA MAJDANU STAREGO I NOWEGO
HISTORIA


Nazwa "Majdan" wywodzi się najprawdopodobniej od miejsca założenia (usytuowania) wsi. Majdan - jest to nazwa kulturowa oznaczająca "osadę leśną" od ukraińskiego "majdan" oznaczającego "wycinkę w lesie, zakład produkujący potaż". W języku polskim używano słowa "majdan" na oznaczenie "placu, rynku", co jest pożyczką z języka ukraińskiego, w którym jest apelatywem pochodzenia tureckiego od słowa "mejdan" oznaczającego "plac" (według W. Makarskiego, "Nazwy miejscowe dawnej ziemi przemyskiej").
Jak możemy się dowiedzieć z dokumentów miejscowość nasza powstała ponad 300 lat temu (ok. 1690 r.) i od tego czasu mamy do czynienia z rozwojem wioski. Nie były to tylko szczęśliwe lata, bo miejscowość (mieszkańcy) uczestniczyła w niemal każdej wojnie, co często wiązało się ze stratami i w ludziach, i ze stratami materialnymi (z jednych jak i drugich ciężko było się podnieść). Jednak mamy też za sobą chlubne okresy, kiedy kwitło życie towarzyskie, kulturalne i społeczne i dzięki temu i wygląd wioski (dzięki staraniom wielu społeczników) i morale mieszkańców było bardzo duże. Szkoda, ze nie ma zbyt wiele dokumentów pokazujących przeszłość miejscowości. Trudno się zbytnio dziwić, bo poszczególne wojny nie oszczędziły tak nietrwałego i łatwopalnego materiału jak papier, jednak z tego co zostało - zarówno według przekazów ustnych jak i uratowanych dokumentów chciałbym przedstawić poszczególne lata istnienia Majdanu... Kilka interesujących faktów dotyczących pierwszych lat od powstania Majdanu
wyczytać możemy z zapisów dotyczących Dóbr Ordynacji Zamojskiej.
Zaraz po powstaniu miejscowości w Majdanie powstała parafia grekokatolicka i zbudowano cerkiew drewnianą (pw. Św. Mikołaja). Z naszej miejscowości pochodził też
Onufry Kozłowski - był pisarzem konsystorza chełmskiego /w latach 1825-1841/. Urodził się on w roku 1804, pochodził z rodziny duchownego (można przypuszczać, że jego ojciec był duchownym - być może nawet pełnił posługę w Majdanie?), otrzymał wykształcenie świeckie w Szczebrzeszynie /5 klas/, wykształcenie duchowne otrzymał w Chełmie (był tam alumnem seminarium diecezji chełmskiej obrządku grekokatolickiego), wyświęcony został w roku 1827, później był proboszczem w Hrubieszowie, kanonikiem honorowym chełmskim. Zmarł w roku 1854, a więc w kwiecie wieku.
Oto co Ks. Janusz Kania pisze na temat naszego rodaka w Katalogu alumnów seminarium diecezji chełmskiej obrządku greckokatolickiego studiujących w latach 1778 - 1833:
1/ nazwisko i imię:
Onufry Kozłowski,
2/ data urodzenia: 23 czerwca 1804
3/ miejsce urodzenia: wieś Maydan Xiężopolski w województwie lubelskim,
8/ data przyjęcia do seminarium lub nowicjatu: 14 października 1822 (1820?),
9/ rok seminaryjny (akademicki): 1822 - [1823], 1823 - [1824], 1824 - [1825],
10/ datacja czasu pobytu: drugi rok studiów (1823 - 1824), trzeci rok studiów (1824 - 1825),
17/ obyczaje: "obyczajów dobrych" (drugi rok studiów), "obyczajów wzorowych" (trzeci rok studiów),
18/ zdatność: "zdatności wielkiey" (drugi i trzeci rok studiów),
19/ pilność: "pilności wielkiey" (drugi i trzeci rok studiów),
23/ liczba godzin wykładowych obowiązujących seminarzystę: 18 godzin (drugi rok studiów), 16 godzin (trzeci rok studiów),
24/ informacje o studiach, wyniki w nauce: przedmioty słuchane - historia kościelna, Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (drugi rok studiów).
Wiek XIX (podobnie jak i XVII) jest dla mnie bardzo ważny - trudno jest odszukać jakiekolwiek dokumenty świadczące o naszej burzliwej historii. A obfitował przecież w tak ważne wydarzenia! Powstanie styczniowe chociażby - w naszej miejscowości nie toczyły się walki, czego już nie można powiedzieć o najbliższej okolicy, jakkolwiek miejscowość nasza aktywnie w powstaniu uczestniczyła. Wymienię chociażby p. Ossowskiego (z Klucza Ordynacji Zamojskiej). W XIX w. Majdan (konkretnie Nowy Majdan) stał się siedzibą Klucza Księżpolskiego Ordynacji Zamojskiej.

Następnym wydarzeniem jest też to, że parafia miejscowa unicka na mocy Kasaty Unii stała się prawosławną. Rozegrało się wtedy wiele ludzkich dramatów - nie wszyscy parafianie bowiem chcieli "bez szemrania" przejść "na prawosławie". Wielu z nich zasiliło też szeregi kościoła katolickiego - co też nie było łatwe ze względu na tzw. "przyciąganie na rusko" jak określają to starsi mieszkańcy. Polegało to niemal administracyjnemu przyporządkowaniu osoby do miejscowej parafii prawosławnej jeśli miała przodka (do 4 pokolenia!) wyznania tzw. "ruskiego" (przypuszczam że chodzi bardziej o unickie niż prawosławne) - co nie było wcale rzadkością. Sławne jest szczególnie "załatwianie" kartek do spowiedzi u organisty w Puszczy jeszcze w XX wieku! (katolicy Majdańscy należeli do tej parafii aż do wyświęcenia kościoła w 1919 r.) przez bardziej ustosunkowanych sąsiadów. Było to konieczne ze względu na konieczność posiadania takiej kartki - jeśli chciało się przystąpić do spowiedzi. Pod koniec XIX w. (albo na początku wieku XX) w Majdanie powstaje szkoła rosyjska. Nie cieszyła się ona szczególną popularnością wśród tutejszej młodzieży, z 2 różnych powodów: Polacy (wyznawcy katolicyzmu) bardzo rzadko posyłali do niej dzieci ze względu na obawy przed zruszczeniem (szkoła była z językiem wykładowym rosyjskim - warto przypomnieć, że na terenie Majdanu odbywało się tajne nauczanie w polskim języku - nauczyciele przyjeżdżali aż ze Zwierzyńca i uczyli zimowymi wieczorami - głównie chłopców, gdyż dziewczynki od najmłodszych lat musiały prząść), Rusini zaś nie posyłali dzieci do szkoły (podobnie jak część Polaków) z powodu braku wyraźnego przymusu ze strony władz - dzieci potrzebne były do pomocy w gospodarstwie. Szkoła mieściła się w budynku obok kościoła - po odzyskaniu niepodległości mieściła się w nim Szkoła Powszechna, a po II wojnie światowej był to budynek Przedszkola Państwowego, budynek zachował się do roku 2002 - chociaż, jak możemy zauważyć na podstawie zdjęć - stan jego był już raczej opłakany. W roku 2002 został on całkowicie rozebrany i możemy go od tej pory oglądać jedynie na zdjęciach...


W czasie trwania I wojny światowej, przez Majdan przechodziły kolejno oddziały austriackie i rosyjskie. Rosjanie wycofując się starali się stosować politykę "spalonej ziemi" - w czasie odwrotu ewakuowano niemal wszystkich prawosławnych mieszkańców daleko w głąb Rosji. Powrócili oni dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
W latach międzywojennych założono tu Ochotniczą Straż Pożarną (rok 1926), Czytelnię Polskiej Macierzy Szkolnej (również 1926), a także Kółko Rolnicze. Działały też dwie organizacje młodzieżowe (konkurujące zresztą miedzy sobą - co miało dodatni wpływ na życie kulturalne mieszkańców, a były to: Koło Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej "WICI" i Stowarzyszenie Młodzieży Katolickiej prowadzące działalność kulturalno-oświatową. Zaraz po wyświęceniu kościoła zaczął działać chór kościelny (z powodzeniem uświetniający swoimi występami prawie wszystkie imprezy)

Na podstawie pierwszego spisu powszechnego ludności z dn. 30 września 1921 r. możemy dowiedzieć się o mieszkańcach Majdanu Księżpolskiego. (Wyszukał jak zwykle niezastąpiony Wazdar) Podaję więc:

Majdan Nowy /folwark/

budynki mieszkalne

- 5

ludność 

- 21 /mężczyźni 10, kobiety 11/  

katolicy 

- 20

prawosławni 

- 1  

Polacy 

- 20  

Rusini 

- 1

Majdan Nowy /leśn./

budynki mieszkalne

- 2

ludność 

- 8 /mężczyźni 4, kobiety 4/

katolicy 

- 7

prawosławni 

- 1  

Polacy 

- 8 

Majdan Nowy /wieś/

budynki mieszkalne

- 99

ludność 

- 521 /mężczyźni 266, kobiety 255/  

katolicy 

- 414

prawosławni 

- 1 02  

Żydzi

- 5

Polacy 

- 479  

Rusini 

- 42

Majdan Stary /wieś/

budynki mieszkalne

- 134

ludność 

- 711 /mężczyźni 365, kobiety 346/  

katolicy 

- 574

prawosławni 

- 133  

Żydzi

- 4

Polacy 

- 625  

Rusini 

- 86

Natomiast wg danych Centralnego Archiwum Wojskowego w zespole 9 Pułku Piechoty Legionów w dokumencie z końca lat 30-tych są zamieszczone następujące dane (dzięki Wazdar):

Majdan Stary: 
katolicy - 628 osób - 78,1% 
prawosławni Polacy - 163 osoby - 20%, 
żydzi - 1,9%. 

Majdan Nowy: 
katolicy - 534 osoby - 83,1%, 
prawosławni Polacy - 104 osoby - 16%, 
żydzi - 0,9%.

Lata II wojny światowej odcisnęły bolesne piętno na mieszkańcach Majdanu - wielu z nich nie przeżyło szacuje się że w Majdanie Księżpolskim było to ok. 140 osób (akcja pacyfikacyjno-wysiedleńcza, rozstrzelania, Majdanek, partyzantka), inni doznali uszczerbku na zdrowiu, wiele osób nie wróciło już do rodzinnej miejscowości po wojennej tułaczce (wiele osób spośród wywiezionych na roboty przymusowe do Niemiec (wywieziono ponad 30 osób), po wojnie wybrało się do Stanów Zjednoczonych, Canady, Australii... i tam osiadło). Do obozu na Majdanku wywieziono 142 osoby (8 nie powróciło). Mieszkańcy naszej wioski aktywnie brali udział w walkach z okupantem. Wielu naszych chłopców brało udział w walkach partyzanckich (głównie służyli w oddziale por. Corda), ale niestety duża ilość młodych (i nierzadko najbardziej wartościowych ludzi) w czasie tych walk zginęło. O tym, że za czasy wojny możemy być z naszych mieszkańców dumni niech świadczy chociażby fakt uhonorowania Majdanu Księżpolskiego ORDEREM KRZYŻA GRUNWALDU III KLASY - Za wybitne zasługi bojowe mieszkańców z niemieckim najeźdźcą.


Po odzyskaniu niepodległości w 1944 r. ocaleli mieszkańcy wracali do zniszczonych domostw (zamiast zabudowań nierzadko zastawano pogorzeliska), jednak starano się je odbudować początkowo jako drewniane, a później coraz częściej stawiano murowane zabudowania. Na początku lat 50-tych rozpoczęło się elektryfikowanie Majdanu, później zaś nastąpiła budowa drogi.

Na początku lat 60-tych wybudowano nową Remizę OSP (czynem społecznym), oraz Szkołę Podstawową wraz z Domem Nauczyciela.

Dnia 14 października 2003 r. zostało oddane do użytku nowe skrzydło szkoły z przeznaczeniem na miejscowe gimnazjum. Do tej pory bowiem uczniowie (i nauczyciele) musieli mieścić się w zbyt małym (jak na potrzeby szkoły) budynku.

Czynem społecznym został wybudowany także budynek na tzw. "krzyżówce" skrzyżowaniu dróg Majdan-Rogale-Lipowiec i Biłgoraj-Tarnogród. Był to początkowo budynek Gminnej Rady Narodowej, mieścił się w nim też czasowo Ośrodek Zdrowia, teraz jest w nim sklep i Urząd Pocztowy. Mieszkańcy nie tylko budowali go czynem społecznym, ale także sami produkowali cegłę i podarowali na niego drzewo - budulec.

Pod koniec lat 70-tych została zmodernizowana droga (wreszcie asfalt przez całą wieś), a następnie wyremontowano przedwojenną remizę (lata 80-te).

Pomysł i wykonanie Grzegorz Dziura